Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Atasözleri projesi, YÖK’ün Araştırma Üniversitelerindeki projeleri desteklemek üzere oluşturduğu Araştırma Üniversiteleri Destekleme Programı (ADEP) çerçevesinde desteklenmesine karar verilen ve Çukurova Üniversitesinde yürütülen bir projedir. Proje 15.09.2022 ve 15.09.2025 tarihleri arasında hazırlanması öngörülmektedir.

Araştırma Üniversiteleri Destek Programı

Yükseköğretim Kurulu tarafından “Araştırma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Programı” kapsamında 20 devlet ve 3 vakıf olmak üzere toplam 23 üniversite Araştırma Üniversitesi olarak belirlenmiş, Bu üniversiteler de yetkin oldukları sağlık, ileri teknoloji ve sosyal bilimler alanlarıyla eşleştirilmiştir. 17 Mart 2022 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı arasında imzalanan “Araştırma Üniversiteleri Destek Programı İş Birliği Protokolü” ile “Araştırma Üniversiteleri Destek Programı (ADEP) yürürlüğe girmiştir. Programın amacı On Birinci Kalkınma Planı’nda yer alan öncelikli alanların yanı sıra 23 araştırma üniversitesinin eşleştirildiği alanlarda çalışmalarını daha etkin şekilde sürdürebilmesi için destek sağlamaktır. Projenin amacı, Türkçenin 1300 yıllık yazı dili ve öncesindeki sözlü dil dönemi de buna dâhil edildiğinde yaklaşık 1500 yılı aşkın serüveninde oluşmuş atasözlerini bir araya getirip birkaç cümleyle tanımlayarak Türkçenin bugüne kadar oluşturulmuş en geniş kapsamlı ve en çok dil malzemesi içeren atasözleri derlemini genel ağ (internet) üzerinden açık erişimle ve ayrıca basılı olarak tüm dünyadaki araştırmacıların ve okuyucuların hizmetine sunmaktır. Toplumun ve kültürün vazgeçilmez dil ögelerinden olan atasözleri her toplumda olduğu gibi Türk topluluklarında da zaman içinde, belirli şartlara uygun olarak ortaya çıkmıştır. Bu durum, atasözlerinin kiminin eski, kiminin yeni olması sonucunu doğurmuştur. Projeyle Türklerin Eski Türkçe çağındaki atasözleri ile Anadolu coğrafyasındaki atasözlerinin bütünlüklü olarak bir araya getirilmesi ve böylelikle atasözlerinin eskiliği, yeniliği; sık kullanılması, az kullanılması vb. kullanım özellikleri yanında atasözlerinin söz dizimi, yapı, anlam vb. özellikleriyle ilgili çalışmaların kolaylaştırılması amaçlanmaktadır. Projeyle bir araya getirilen atasözlerini bağlam içerisinde vermek, atasözlerinin hangi anlamları taşıdığını okuyuculara sunmak, on beş bin civarında olmasını öngördüğümüz atasözleri üzerinde çeşitli çözümlemeler (analiz) yapabilecek bir derlem oluşturmak hedeflenmektedir. Bilgi çağının yaşandığı ve insanın bilgiye olanca hızla ulaşmasının son derece önemli olduğu günümüzde dil bilimi verilerinin teknolojik imkânlarla daha hızlı, daha kolay ve daha güvenilir şekilde yorumlanmasını sağlamak Türkolojinin en önemli konularındandır. Proje kapsamında Eski Türkçe dönemine ait metinlerle Anadolu’da gelişen Türk yazı dili ürünlerinin incelenecek olması hem kapsam hem de kültürel süreklilik bakımından önemlidir. Böylelikle, proje oluşturulurken Türk yazı dilinin yaklaşık 1300 yıllık dönemine ait yüzlerce eserin taranarak binlerce atasözünün bir araya getirilmesi ve tanımlanması hedeflenmektedir. Tüm bu özellikler, çalışmayı bugüne kadar yapılmış çalışmalardan daha kapsamlı ve daha farklı kılmaktadır.